مراقبت وضعیت یا پایش وضعیت (Condition Monitoring) هسته اصلی استراتژی نگهداری و تعمیرات بر اساس وضعیت به شمار می رود

این استراتژی بر این باور استوار است که اغلب خرابی های ماشین آلات و تجهیزات صنعتی، پس از رسیدن به یک مرحله مشخص، نشانه هایی از خود بروز می دهند که می توان این نشانه ها را به صورت ارتعاشات، صدا، امواج آلتراسونیک، ذرات فرسایشی، دما و . . . تشخیص داده و وقوع خرابی را پیش بینی کرد. لذا می توان قبل از رسیدن خرابی به مراحل بحرانی، با برنامه ریزی فعالیت تعمیراتی و اجرای آن، پیشرفت خرابی را متوقف ساخت.

تعريف CM

اندازه گیری و پایش مستمر پارامتری از تجهیز در حال کار كه:

الف_  بیانگر وضعیت آن باشد.

ب  _   قابل ترند (trend) کردن باشد (تکرار پذیر و قابل مقایسه باشد).

ج  _  حاوی اطلاعات مفیدی برای عیب یابی باشد.

د -   ديتا برداري در شرايط يكسان باشد.

  در بخش "CM يکپارچه"، کلیات موضوع "مراقبت وضعیت یا پایش وضعیت " و  " تعميرات بر اساس وضعیت )تعمیرات اقتضایی)" و به ویژه مباحث سیستمی مربوطه مورد بحث قرار می گیرد. یعنی مطالبی که به تکنیک خاصی مربوط نیست، بلکه به نوعی به همه تکنیکهای CM و چگونگی طراحی و استقرار سیستم CBM مربوط می شود.

توضیح بیشتر اینکه مقصود از CM یکپارچه، این است که نگرش ما استفاده بهینه از همه توانمندیهای تکنیکهای مختلف CM بوده و گنجاندن انواع مختلفی از تجهیزات و ماشین آلات در برنامه مراقبت وضعیت را در دستور کار قرار می دهیم.  آنچه رایج است این است که CM را محدود به یکسری تکنیکهای خاص (مثلاً ارتعاشات و روغن) کرده و تنها تجهیزات دوار را در برنامه قرار می دهند. لذا در این وبلاگ قصد داریم ذهنیت جامعی را درباره CM در میان مدیران و کارشناسان بخشهای نگهداری و تعمیرات صنایع و کارخانجات ایجاد نموده و راهکارهایی برای پیاده سازی CBM به صورت سیستماتیک ارائه نماییم 

برخی از تکنیکهای رایج در مراقبت وضعیت عبارتند از:

      -      استفاده از حواس پنجگانه

      -      آنالیز ارتعاشات

      -      آنالیز صدا

      -      آنالیز آلتراسونیک

      -      ترموگرافی

      -      آنالیز کارآیی (Performance)

      -      آنالیز روغن و ترایبولوژی (Tribology)

      -      آنالیز مدار موتور و سایر تستهای الکتریکی

ابتدایی ترین روش برای مراقبت وضعیت تجهیزات که هنوز هم در جایگاه خود اهمیت دارد، استفاده از حواس انسانی (دیدن، شنیدن، لمس کردن و بوییدن) است.

·      با لمس کردن (به ویژه با کمک یک سکه) می توان درکی از ارتعاشات تجهیز به دست آورد. همچنین سنجش دما در برخی موارد که دما خیلی بالا نباشد، به کمک لمس کردن امکان پذیر است.

·      بازرسی بصری (دیدن) یکی از تکنیکهای مهم تستهای غیر مخرب و نیز CM به شمار می رود. بسیاری از عیوب (نظیر انواع نشتی، شکستگی، دفرمه شدن و . . .) از طریق مشاهده قابل تشخیص هستند.

·      برخی از اشکالات و عیوب منجر به منتشر شدن بوی خاصی می شوند که با مشام انسان قابل تشخیص است. (برای مثال برخی خرابی های روغن، خرابی تجهیزات و مدارات الکتریکی و ...)

·      شنوایی انسان یکی از بهترین ابزارها برای آنالیز صدا (هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی می باشد) . گاهی موارد گوش انسان برای تشخیص منشا صدا و نوع خرابی مربوطه، از دستگاه های آنالایزر بهتر عمل می کند. علت این موضوع قابلیت گوش انسان برای تفاوت گذاشتن بین الگوهای مختلفی از صدا و ایجاد ارتباط بین خرابی های مختلف و نوع صدای ایجاد شده است